​Europese Green Deal biedt kansen voor de regio

Wat is de Green Deal?

De Green Deal is een routekaart naar een duurzame Europese Economie. In de Green Deal worden klimaat en milieuproblemen beschouwd als kansen op alle beleidsterreinen. In de praktijk houdt dit in dat de EU in al haar wetgeving dezelfde aanname hanteert: de Europese Unie moet in 2050 klimaatneutraal zijn. In Europa wordt klimaatneutraal gedefinieerd als:

Een evenwicht bereiken tussen de hoeveelheid koolstof (CO2, broeikasgassen) die wordt uitgestoten en de hoeveelheid koolstof die door de natuur of technieken uit de atmosfeer wordt gehaald.

Met andere woorden: voor 2050 dient de EU niet meer bij te dragen aan de opwarming van de aarde door de uitstoot van broeikasgassen. Om dit ambitieuze doel te bereiken zet de Europese Commissie haar strategie uiteen in de Green Deal. De deal raakt, zoals gezegd, alle beleidsterreinen en zal een grote invloed hebben op decentrale overheden. Het is een eerste aanzet om urgentie aan te brengen. Nu moeten de lidstaten worden overtuigd en moeten de plannen echt worden uitgevoerd. De Green Deal is dus eigenlijk een kapstok voor maatregelen die later concreet worden uitgevoerd met de lidstaten en het Europees Parlement. In de nieuwe samenstelling van de Europese Commissie onder leiding van Ursula von der Leyen zal Frans Timmermans verantwoordelijk zijn voor het bewerkstelligen van deze Green Deal.

Welke plannen liggen er op tafel?

Klimaat

Het doel van de Green Deal om Europa in 2050 het eerste klimaatneutrale continent te maken, is een prachtig streven. Het is echter slechts een eerste aanzet en de belangrijke beslissingen moeten nog genomen worden. De Europese Commissie wil daarom een klimaatwet introduceren in maart 2020. Hiermee wil zij de ambitie om in 2050 klimaatneutraal te zijn vast leggen in Europese wet- en regelgeving. Daarnaast zet de Commissie in op ambitieuzere doelstellingen: de uitstoot van broeikasgassen moet voor 2030 zijn afgenomen met 50% en mogelijk zelfs 55%.

Om genoeg draagvlak te hebben in Europa, wil de Commissie een pact sluiten met alle belanghebbenden. Dit moet ervoor zorgen dat de uitwerking van de Green Deal mogelijk wordt. Steden en regio’s spelen hierbij een essentiële rol, aangezien hier het voortgekomen beleid effectief moet worden geïmplementeerd. Via het Burgemeesters Convenant (Convenant of Mayors) wil de Commissie daarom goed in gesprek blijven met decentrale overheden.

Duurzame en hernieuwbare energie

De Commissie heeft als doelstelling dat de Europese energiemarkt een transitie maakt naar hernieuwbare en duurzame energie. De energietransitie ontwikkelt zich momenteel al een stuk sneller, dit is onder anderen terug te zien in de ambities en het groeipotentieel van bedrijven die zich bezighouden met dit onderwerp in onze regio. We kunnen met trots zeggen dat zij zich kunnen meten met de wereldtop. Echter niet iedere regio in Europa is hetzelfde en de doelstellingen lopen soms ver uiteen. De Commissie wil er daarom op toezien of de energie- en klimaatplannen per lidstaat ambitieus genoeg zijn. Waar nodig kan zij eventueel energiewetgeving herzien en druk uitoefenen.

Voor de regio Arnhem Nijmegen biedt de Green Deal vooral veel aanknopingspunten voor het verder versterken van onze leidende positie op het gebied van duurzame en hernieuwbare energie. Zo wordt in het stuk het belang van waterstof voor de energietransitie sterk benadrukt. Onze regio heeft rond dit thema reeds een sterk cluster aan bedrijvigheid en onderzoeksinstellingen. Ook is Bureau Brussel al enige jaren actief rond waterstof. Als regio hebben we op dit thema dus goed Europees voorgesorteerd. Verder is het verduurzamen van de gebouwde omgeving een belangrijk onderwerp in de Green Deal. Ook dit sluit goed aan bij de ambities en plannen van onze regio.

Circulaire Economie

De Regio Arnhem Nijmegen werd afgelopen jaar uitgeroepen tot de beste circulaire regio van Nederland. De ambities van onze regio worden ondersteund door de nieuwe plannen in de Green Deal. De Europese Commissie erkent het belang van de transitie naar een circulaire economie. In maart 2020 wordt er een Europese strategie geïntroduceerd, die samen met een nieuw actieplan voor de circulaire economie deze transitie moet realiseren.

Mobiliteit en Schonere scheepvaart

Het transport is goed voor een kwart van alle CO2-uitstoot in Europa. Volgens de Commissie moet de prijs voor transport een reflectie zijn van de impact op het milieu en gezondheid. Daarom wil zij dat er een einde komt aan het subsidiëren van fossiele brandstoffen. Ook gaat de Commissie zorgvuldig kijken naar de huidige ontheffing van belasting op brandstof voor de lucht- en scheepvaart. De EU wil daarnaast driekwart van het transport over de weg in de EU verplaatsen naar spoor en waterwegen. Dit is een doelstelling die heel goed aansluit bij de in de Verklaring van Nijmegen vastgelegde ambitie van de regio Arnhem Nijmegen om te komen tot groei van de binnenvaart. Echter, in de verklaring van Nijmegen is ook uitgesproken dat deze groei duurzaam moet zijn en zelfs dat de binnenvaart uiteindelijk zero emission moet worden. Op dit laatste punt laat de Green Deal nog de nodige onduidelijkheid bestaan. Zo is bijvoorbeeld niet helder of het plan om fossiele brandstoffen (zwaarder) te gaan belasten behalve voor de zeevaart ook voor de binnenvaart geldt. Bureau Brussel zal zich er de komende periode voor inspannen om meer duidelijkheid te krijgen over de vraag hoe de Europese Commissie er aan gaat bijdragen dat ook de binnenvaart in 2050 klimaatneutraal zal zijn.

Reacties van belangrijke stakeholders

Op het eerste gezicht lijken de plannen van de Commissie erg ambitieus en vooruitstrevend. Dit wordt ondersteund door VN-secretaris Antonio Guteres. Hij zegt hierover: ‘Het is altijd cruciaal dat iemand een begin maakt. Als Europa dit inderdaad doet, zal dat een heel belangrijke bijdrage zijn om anderen ertoe te brengen eenzelfde toezegging te doen. Als niemand begint, lukt het nooit.’

En hiermee vat de VN-secretaris het goed samen. De Green Deal is een ambitieus streven, maar het is slechts een voornemen. Bas Eickhout, Europarlementariër van GroenLinks, benadrukt dit en betoogt dat het nu echt op daden aan moet komen. ‘De plannen die op tafel liggen zijn zeker interessant, maar nog niet concreet genoeg om te concluderen dat er nu echt iets gaat gebeuren.’

Milieuorganisaties noemen de plannen vaag en niet ambitieus genoeg. Zo schrijft Donald Pols, directeur van Milieudefensie, het volgende over de green deal: ‘Meer CO2-belasting heffen en intussen doorgaan met het uitdelen van tientallen miljarden subsidies voor olie, gas en kolen is dweilen met de kraan wagenwijd open.’ Greenpeace en het Wereld Natuur Fonds beschouwen de Green Deal als een gemiste kans. Volgens hen staat economische groei nog altijd voorop, terwijl de focus moet liggen op een grondige systeemverandering.

Hoewel de Green Deal slechts een spoorboekje is waarin staat welke maatregelen wanneer genomen moeten worden, moet ook de nadruk worden gelegd op de woorden van VN-secretaris Antonio Guteres: ‘Als niemand begint, lukt het nooit’. Natuurlijk hebben milieuorganisaties en andere belanghebbenden een punt dat de Green Deal nog vaag en onvoldoende is. Maar de EU heeft wel een begin gemaakt en de urgentie is op zeer indringende wijze duidelijk gemaakt. En dat geeft hoop voor de toekomst.

Link naar de volledige Green Deal: https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/european-green-deal-communication_en.pdf